Azbest to niebezpieczny materiał, który może zagrażać zdrowiu. W artykule poznasz wpływ azbestu na organizm, choroby z nim związane oraz miejsca, gdzie można go znaleźć w budynkach. Dowiesz się również, jakie przepisy prawne obowiązują w Polsce oraz jak skutecznie rozpoznać i usunąć azbest.
Co to jest azbest
Azbest to nazwa handlowa grupy naturalnie występujących minerałów krzemianowych o strukturze włóknistej. Charakteryzuje go unikalna budowa – włókna azbestowe są czterokrotnie cieńsze od ludzkiego włosa, co umożliwia im łatwe unoszenie się w powietrzu i przenikanie do dróg oddechowych. W przeszłości azbest był ceniony za swoją odporność na ogień, wysokie temperatury oraz działanie chemikaliów.
Właściwości izolacyjne, wytrzymałość i niska cena sprawiły, że azbest był szeroko stosowany w materiałach budowlanych – między innymi w pokryciach dachowych, rurach, płytach elewacyjnych, a także w izolacjach technicznych. Niestety, jego popularność znacząco wzrosła w latach 60. i 70., zanim jeszcze poznano pełną skalę zagrożeń dla zdrowia. W Polsce szacuje się, że wciąż używanych jest około 15,5 mln ton wyrobów zawierających azbest.
Jak azbest wpływa na zdrowie
Azbest jest uznawany za jeden z najgroźniejszych czynników rakotwórczych dla człowieka. Wdychanie włókien azbestowych prowadzi do poważnych chorób układu oddechowego, które ujawniają się po długim okresie latencji. Największe zagrożenie występuje podczas uszkodzenia lub demontażu materiałów azbestowych, kiedy cienkie włókna przedostają się do powietrza.
Azbest został sklasyfikowany przez WHO jako substancja rakotwórcza klasy 1. Nawet krótkotrwały kontakt z pyłem azbestowym może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, zwłaszcza w przypadku braku odpowiednich środków ochrony.
Włókna azbestowe powodują choroby, które mogą ujawniać się po 20-30 latach od ekspozycji na ten minerał.
Choroby wywołane przez azbest
Choroby związane z azbestem należą do najpoważniejszych schorzeń układu oddechowego. Najczęstsze z nich to azbestoza, czyli zwłóknienie płuc wywołane przewlekłym wdychaniem pyłu azbestowego. Ponadto, ekspozycja na azbest może prowadzić do rozwoju raka płuc oraz międzybłoniaka opłucnej, który jest wyjątkowo trudny do leczenia.
Poza tym wyróżnia się inne choroby, takie jak pylica azbestowa czy zmiany opłucnowe. Wszystkie te schorzenia cechuje przewlekły przebieg oraz wysoka śmiertelność. Zagrożenia zdrowotne dotyczą zarówno osób zatrudnionych przy produkcji i montażu materiałów zawierających azbest, jak i mieszkańców budynków, w których występują wyroby azbestowe.
Jak długo trwa rozwój chorób związanych z azbestem
Okres utajenia chorób wywołanych przez azbest jest bardzo długi. Objawy mogą pojawić się nawet po 20-30 latach od pierwszego kontaktu z włóknami azbestowymi. To sprawia, że wiele osób nie kojarzy objawów z wcześniejszą ekspozycją na azbest.
Niebezpieczeństwo polega na tym, że szkodliwość azbestu nie jest natychmiastowa, a skutki zdrowotne ujawniają się po wielu latach. Dlatego tak istotna jest profilaktyka, kontrola stanu technicznego materiałów azbestowych oraz szybka reakcja na wszelkie uszkodzenia.
Gdzie można znaleźć azbest w budynkach
Obecność azbestu w budynkach dotyczy przede wszystkim obiektów wzniesionych przed rokiem 1998, gdy w Polsce wprowadzono zakaz stosowania azbestu. Nadal jednak wiele starszych nieruchomości zawiera materiały oparte na tym niebezpiecznym minerale. Azbest może być ukryty w różnych elementach konstrukcyjnych i instalacyjnych.
Najczęściej występuje w postaci eternitu, czyli płyt cementowo-azbestowych używanych do pokryć dachowych, ale można go znaleźć również w rurach kanalizacyjnych, przewodach wentylacyjnych oraz izolacjach technicznych. Zazwyczaj nie da się rozpoznać obecności azbestu „gołym okiem”; konieczne są specjalistyczne badania.
Materiały budowlane zawierające azbest
Wyroby azbestowe były szeroko wykorzystywane do produkcji wielu elementów budowlanych. Ze względu na ich trwałość i odporność na ogień, trafiały zarówno do wnętrz, jak i na zewnątrz budynków. Wciąż można je spotkać w wielu starszych obiektach mieszkalnych, gospodarczych i przemysłowych.
Do najczęściej występujących materiałów budowlanych zawierających azbest należą:
- pokrycia dachowe z eternitu,
- rury kanalizacyjne i wodociągowe,
- płyty elewacyjne i panele podłogowe,
- izolacje cieplne i ogniochronne,
- przewody wentylacyjne oraz elementy konstrukcyjne w kotłowniach,
- uszczelki i tkaniny techniczne stosowane w instalacjach przemysłowych.
Przepisy prawne dotyczące azbestu w Polsce
Polskie prawo od wielu lat reguluje kwestie związane z występowaniem, usuwaniem i utylizacją azbestu. W 1998 roku wprowadzono całkowity zakaz stosowania tego minerału w budownictwie, a obecnie obowiązuje krajowy program oczyszczania kraju z azbestu zakładający usunięcie wszystkich materiałów azbestowych do 2032 roku.
Właściciele i zarządcy nieruchomości są zobowiązani do regularnej oceny stanu technicznego materiałów zawierających azbest oraz do zgłaszania ich obecności do odpowiednich urzędów. Niedopełnienie tych obowiązków może skutkować odpowiedzialnością prawną, a także poważnym zagrożeniem dla zdrowia mieszkańców.
Obowiązki właścicieli nieruchomości
Każdy właściciel lub zarządca budynku, w którym występują materiały azbestowe, jest odpowiedzialny za ich właściwe oznakowanie, kontrolę i usunięcie. Przepisy nakładają obowiązek sprawdzenia stanu technicznego azbestu przynajmniej raz w roku i prowadzenia dokumentacji z kontroli.
W przypadku decyzji o usunięciu azbestu należy zgłosić ten fakt do urzędu gminy lub powiatu, a sam demontaż i utylizację powierzyć specjalistycznej firmie posiadającej odpowiednie certyfikaty.
Właściciele nieruchomości są odpowiedzialni za usunięcie materiałów zawierających azbest i muszą przestrzegać określonych procedur bezpieczeństwa.
Jak rozpoznać obecność azbestu
Rozpoznanie azbestu w budynkach nie jest możliwe bez specjalistycznych analiz. Materiały zawierające azbest często wyglądają jak zwykły beton, płyta lub tynk, przez co mogą być mylone z innymi materiałami. W większości przypadków nie da się określić składu materiału bez badania laboratoryjnego.
W sytuacji podejrzenia występowania azbestu w budynku, najlepiej nie podejmować prób samodzielnego sprawdzenia. Zawsze zaleca się kontakt z profesjonalną firmą, która przeprowadzi odpowiednie badania i oceni stan techniczny materiału.
Badania mikroskopowe w identyfikacji azbestu
Do jednoznacznego potwierdzenia obecności włókien azbestowych w próbce materiału konieczne są badania mikroskopowe. Laboratoria dysponują specjalistycznym sprzętem umożliwiającym rozpoznanie typów azbestu oraz ocenę stopnia ich uwalniania się do środowiska.
Badania takie wykonuje się przede wszystkim przed rozpoczęciem prac remontowych lub demontażowych. Wyniki badań pozwalają określić, czy dana próbka zawiera azbest i jakie środki bezpieczeństwa należy zastosować podczas prac.
Usuwanie azbestu – co warto wiedzieć
Proces usuwania azbestu wymaga zachowania szczególnej ostrożności i przestrzegania surowych procedur. Niedopuszczalne jest samodzielne demontowanie lub rozdrabnianie materiałów zawierających azbest, ponieważ prowadzi to do masowego uwalniania się szkodliwych włókien do powietrza. Usuwanie azbestu powinno być zawsze powierzane certyfikowanym firmom.
Odpadów azbestowych nie wolno wyrzucać do zwykłych śmietników. Muszą być składowane w szczelnych opakowaniach i wywożone na specjalne składowiska odpadów niebezpiecznych. Koszt usunięcia azbestu w Polsce wynosi około 250-300 zł za tonę.
Metody usuwania i utylizacji azbestu
Profesjonalne firmy stosują różne metody usuwania i utylizacji azbestu, które minimalizują ryzyko skażenia środowiska i zagrożenia dla zdrowia osób postronnych. Proces ten wymaga zachowania szczególnej ostrożności oraz stosowania odpowiednich środków ochrony osobistej.
Najważniejsze etapy bezpiecznego usuwania azbestu obejmują:
- ocenę stanu technicznego i sporządzenie dokumentacji przed rozpoczęciem prac,
- odpowiednie zabezpieczenie miejsca pracy przed rozprzestrzenianiem się pyłu,
- mechaniczne demontaż materiałów bez ich łamania czy cięcia,
- pakowanie odpadów azbestowych w szczelne worki i oznakowane pojemniki,
- transport na składowisko odpadów niebezpiecznych zgodnie z przepisami,
- uzyskanie wymaganych certyfikatów potwierdzających prawidłową utylizację.
Dzięki przestrzeganiu tych procedur możliwe jest znaczne ograniczenie zagrożeń zdrowotnych związanych z azbestem oraz ochrona środowiska przed skażeniem.
Co warto zapamietać?:
- Azbest to grupa minerałów krzemianowych, które są czterokrotnie cieńsze od ludzkiego włosa i były powszechnie stosowane w budownictwie do lat 90. XX wieku.
- W Polsce wciąż używanych jest około 15,5 mln ton wyrobów zawierających azbest, głównie w budynkach wzniesionych przed 1998 rokiem.
- Azbest jest uznawany za rakotwórczy czynnik klasy 1, a choroby związane z jego ekspozycją mogą ujawniać się po 20-30 latach.
- Właściciele nieruchomości mają obowiązek rocznej kontroli stanu technicznego materiałów azbestowych oraz ich odpowiedniego oznakowania i usunięcia przez certyfikowane firmy.
- Usuwanie azbestu wymaga specjalistycznych procedur i nie może być przeprowadzane samodzielnie; koszt usunięcia wynosi około 250-300 zł za tonę.
